verspreiding_en_trends
Verbreiten
aantalsontwikkeling
broedsucces_en_overleving
seizoensvoorkomen
beschrijving_voorkomen
Buiten broedtijd
Steenuilen zijn bijzonder plaatstrouw. Zelfs jonge vogels vertonen weinig neigingen om zich meer dan enkele tientallen kilometers te verplaatsen. Steenuilen worden buiten de broedtijd dan ook bijna altijd in de omgeving van de broedplaatsen gezien. Waarnemingen op grotere afstand, bijvoorbeeld op de Waddeneilanden, zijn erg zeldzaam.
Broedtijd
De verspreiding is in hoofdzaak beperkt tot het kleinschalige cultuurlandschap van Oost-, Zuid- en Midden-Nederland. De hoogste dichtheden komen voor in delen van het rivierengebied en het oosten van Gelderland. In het westen en noorden van het land is de Steenuil tussen 1975 en 2000 op veel locaties verdwenen. Elders zijn de aantallen in dezelfde periode afgenomen. Sindsdien nemen ze in het rivierengebied verder af, zijn ze op de zeeklei stabiel en herstellen ze licht op de zandgronden. De afname houdt verband met vermindering van nestgelegenheid (knotwilgen, schuurtjes) en voedsel (door intensivering van het agrarisch grondgebruik). Na koudere en sneeuwrijke winters zakken de aantallen soms tijdelijk in, soms ook niet.
Vogelrichtlijn
staat_van_instandhouding
svi_geenn2k1
svi_geenn2k2
svi_geenn2k3 svi_geenn2k4
Brutvogel
Der Erhaltungszustand von der Steinkauz als Brutvogel in den Niederlanden ist unfavourable (bad).
| Bewertung des Erhaltungszustands | ||||
| Verbreiten | Bevölkerung | Lebensraum | Zukunft | Endgültiges Urteil |
| unfavourable (inadequate) | unfavourable (bad) | unfavourable (bad) | unfavourable (inadequate) | unfavourable (bad) |
nicht brütender Vogel
De Staat van Instandhouding buiten het broedseizoen is identiek aan die van broedvogels, omdat het om dezelfde vogels gaat.
aangewezen_gebieden
geen_aangewezen_gebieden
telrichtlijnen
Broedvogels
Methode
Territoriumkartering
Tijd van het jaar
Begin Februar t/m half Juli
Tijd van de dag
In de avondschemer (van half uur na zonsondergang) tot middernacht en in de ochtendschemer (anderhalf uur voor zonsopkomst tot zonsopkomst).
Datumgrenzen, normbezoeken en fusieafstand
| gültige Beobachtungen | normbezoeken | minimaal vereist | fusie- | |||||||||
| adult | paar | terr | nest | migrant | 1 | 2 | 3 | seizoen | datumg | datumgrens | afstand | |
| X | X | X | X | 1 | 10-2 t/m 15-5 | 500 | ||||||
Aanwijzingen
Tussen half februari en half april het telgebied minimaal driemaal afwerken. Op geschikte plekken luisteren naar spontaan roepende vogels [broedcode 2], zo niet: dan geluid afspelen [vermelden als opmerking bij invoeren van broedcode omdat geluid afspelen de trefkans aanzienlijk vergroot]. Baltsroep (klinkt ongeveer als 'ghuuk') circa 10x achtereen ten gehore brengen en enkele malen herhalen op elk punt [vogels die reageren met alarmroep of waakzaam gedrag invoeren met broedcode 7]. Wacht tenminste vijf minuten en kies dan een volgende plek op ongeveer 250-500 meter. Kijk uit voor dubbeltellingen en verplaatsingen en houdt rekening met duet tussen man en vrouw (in elkaar overlopende, gevarieerde roepjes) [brc 5].
Zichtwaarnemingen (niet zelden op schoorsteen zittend!) [brc 1], gegevens van bezette nesten/nestkasten [brc 13, 15, 16] en waarnemingen van derden zoveel mogelijk inpassen.
Alarmroep (o.a. kort 'pieuw') [brc 7]. Probeer meer informatie te verzamelen door bezoek overdag en/of navraag bij bewoners. Bedelende jongen (vanaf half juni) met eenlettergrepig krassend geluid (lijkt op contactroep jonge Waterhoentjes) [brc 12, 16].
Documentatie
Vermeldt het aantal nesten in 'natuurlijke' holten en in nestkasten.
Bijzonderheden
Braakballen kenmerkend: klein, in de regel veel resten van insecten (loopkevers) en zand (uit regenwormen) bevattend, gemakkelijk uit elkaar vallend. Ze zijn goed te onderscheiden van de ongeveer even grote braakballen van Torenvalk, die doorgaans een stevige structuur van muizenhaar hebben, met weinig onverteerde skeletdelen (meestal slechts enkele tandjes).
Voor uitgebreide informatie over inventarisatie zie steenuilenhandleiding van STONE (Van Harxen & Stroeken 2016), waarmee Sovon gegevens uitwisselt.
Broedbiologie
Nestelt in agrarisch cultuurland in boomholte, nestkast of nauwe ruimte in gebouw, bijvoorbeeld tussen dakbeschot. Nest is kuiltje met wat braakballen, veerresten of resten nestmateriaal van andere holenbroeder. Eileg doorgaans van half april tot half mei, met vervolglegsels tot in juni. Eén broedsel per jaar, meestal 3-5 eieren, broedduur 24-28 dagen, nestjongenperiode 30-35 dagen, jongen na 38-46 dagen vliegvlug en worden daarna nog circa 5 weken verzorgd (vertrekken vanaf begin augustus uit het territorium).
Literatuur
Van Harxen R. & Stroeken P. 2016. Handleiding broedbiologisch onderzoek steenuil. Uitgave STONE Steenuilenoverleg Nederland, Heiloo.
Nestonderzoek
Intro
Hieronder worden aanwijzingen gegeven om nesten te vinden en hun lotgevallen te volgen. Ze zijn uitsluitend bedoeld voor onderzoek in het kader van het Nestkaartenproject of verwante projecten. Belangrijk: ga niet zelf op pad (nesten zoeken is verboden), maar meld je aan bij Sovon (nestkaart@sovon.nl). Voor het nestonderzoek is namelijk een speciaal registratiebewijs nodig, waarmee je geen ontheffing in het kader van de Flora- en Faunawet nodig hebt. Voor beschermde soorten in voor het aangewezen Natura 2000-gebieden heb je daarnaast een vergunning in het kader van de Natuurbeschermingswet nodig om de nesten te mogen bezoeken. Nesten zoeken zonder registratiebewijs en/of vergunning is illegaal, los van de zelf te regelen toestemming van de terreineigenaar. De onderzoeker wordt geacht zich volledig te houden aan de aanwijzingen in de projecthandleiding. Zie https://sovon.nl/nestkaart
Tijd van het jaar
Eind maart tot in juli, legpiek van half april tot half mei. Eén broedsel per jaar.
Nesthabitat
Kleinschalig halfopen agrarisch landschap met oude bomen (vooral knotwilgen en hoogstam), gebouwen (woonhuizen, schuurtjes, stallen) en afwisselend lange korte grazige vegetaties.
Nest
Natuurlijke holte in boom of holle ruimte in gebouw (achter dakpannen, onder golfplaten enz.), graag ook in speciale langwerpige nestkasten. Grondnesten in konijnenholen op heide zijn vermoedelijk een verdwenen fenomeen. Nest hooguit een ondiep door wijfje uitgekrabd kuiltje.
Aanwijzingen
Territoria lokaliseren aan begin broedseizoen door roepende vogels in schemering, eventueel met gedoseerd gebruik van geluidnabootsing. Voorafgaand aan en tijdens de eileg zit mannetje overdag vaak in directe omgeving van nestplek (of zelfs de boom/het gebouw zelf); zittende vogel bij geschikte plek in die periode dus interessante aanwijzing. Als er geen aanwijzingen zijn voor de mogelijke nestplek (vergeet ook niet erfbewoners te vragen!), moeten alle geschikte holen worden gecontroleerd (zaklamp mee!). Bewoonde nesten soms herkenbaar aan ingang (bij nestkast beetje bekrast of modderig), braakballen en poepjes (bij grote jongen). Idealiter bezoeken brengen eind april/begin mei (eifase), half mei (kleine jongen), eind mei/begin juni (grote jongen, ringen) en na half juni (nacontrole). Nestplekken vaak jarenlang bezet.
Attentie
Vogel tijdens eileg en begin van bebroeding verstoringsgevoelig; beter dan met rust laten. Sommige vrouwtjes broeden in late eifase zeer vast; eventueel voorzichtig de hand onder haar buik schuiven om eieren te tellen.
Bijzonderheden
Territoriale activiteiten (roepen) in herfst vaak oplevend.
Meer informatie
Zie handleiding van STONE voor uitgebreide aanwijzingen (van Harxen R. & Stroeken P. 2011. Handleiding broedbiologisch onderzoek Steenuil. Uitgave STONE Steenuilenoverleg Nederland, Heiloo) en site van STONE voor algemene informatie (www.steenuil.nl).